جامعیّت دین و روش استنباطی علوم دینی: بررسی یک نقد

دکتر خسرو باقری، ارائه­دهندۀ نظریّۀ تأسیسی علم دینی، در مرحلۀ سلبی تبیین نظریّۀ خود، دیگر نظریّه­های علم دینی را نقد می­کند. از این میان، او بر آن است که نظریّه­های استنباطی علم دینی، که گزاره­های علمی را با رجوع به متون دینی به دست می­آورند، بر نظریّۀ جامعیّت متون دینی مبتنی­اند. لذا با نقد نظریّۀ جامعیّت دین، نتیجه می­گیرد که نظریّه­های استنباطی گونه­های ناموجّه علم دینی­اند. این مقاله به بررسی ادّعای وی در مورد ابتنای نظریّه­های استنباطی بر نظریّۀ جامعیّت اختصاص دارد. در این مقاله، اوّلاً با ارائۀ مثال­های نقض نشان داده شده که چنین ابتنایی در کار نیست؛ ثانیاً اثبات شده است که بر اساس مبانی تفسیری و علم شناختی باقری، نمی­توان به ردّ نظریّه­های استنباطی پرداخت؛ زیرا نظریّۀ گزیده­گویی و نیز نظریّۀ علم­شناختی او به گونه­ای است که اگر آن را مقتضی نادرستی رجوع به متون دینی برای اخذ گزاره­های علمی بشماریم، اخذ گزاره­های متافیزیکی از متون دینی نیز نادرست خواهد بود.